De Pandora Papers hebben rijke Belgen met juridische constructies in het buitenland in het verdomhoekje geduwd. Maar soms zijn er andere dan fiscale redenen om het vermogen via het buitenland te organiseren.
Begin oktober legden de Pandora Papers bloot dat veel rijke families wereldwijd fiscale constructies opzetten in belastingparadijzen om te ontkomen aan hoge belastingen. De constructies mogen doorgaans wel legaal zijn, op ethisch vlak stuiten ze velen tegen de borst. Een neveneffect van de onthullingen is dat alle Belgen met een constructie in het buitenland over dezelfde kam worden geschoren. Nochtans zijn lang niet alle constructies fiscaal geïnspireerd. We vroegen twee vermogensbeheerders naar de meest voorkomende constructies van Belgen in het buitenland.
1. Nederlandse STAK
De Nederlandse Stichting Administratiekantoor (STAK) wordt vaak gebruikt bij aandelen van een familiebedrijf in het kader van een successieplanning. ‘Een groot voordeel van de constructie is het controlebehoud. Je kunt de aandelen van het familiebedrijf omzetten in certificaten waardoor je een opsplitsing krijgt tussen de juridische en de economische waarde van de aandelen. Dat maakt een overdracht van de aandelen naar de volgende generatie eenvoudiger, zonder dat je als ouder de controle hoeft te verliezen’, zegt Denis-Emmanuel Philippe, advocaat bij Bloom.
Benoît Verschueren, senior estate planner bij Deutsche Bank, geeft een voorbeeld. ‘We nemen een koppel dat een groot familiebedrijf uit de grond heeft gestampt. Het koppel heeft drie kinderen, maar stelt vast dat slechts een ervan geïnteresseerd is in het bestuur van het familiebedrijf. In het kader van de overdracht van het bedrijf aan de kinderen wil het koppel de andere twee kinderen niet benadelen. In zo’n geval kunnen de ouders de juridische eigendom van de aandelen van hun familiebedrijf overdragen aan een STAK. In ruil krijgen ze certificaten van de STAK’, zegt Verschueren. Het zijn dan voortaan de bestuurders van de STAK – de ouders – die het stemrecht hebben en de controle uitoefenen op de algemene vergadering van het familiebedrijf. Het ene kind dat het familiebedrijf wenst verder te zetten, kan mee in het bestuur van de STAK worden opgenomen, zodat het ook al zeggenschap over het bedrijf krijgt.
Met het oog op een successieplanning kunnen de ouders de certificaten vervolgens schenken – eventueel met voorbehoud van vruchtgebruik – aan al hun kinderen’, zegt Verschueren. De kinderen die niet geïnteresseerd zijn in het familiebedrijf, vallen zo niet uit de boot. ‘Ze hoeven zich niet te bekommeren over het bestuur, terwijl ze via de certificaten wel een economisch vorderingsrecht hebben op de STAK. Als het familiebedrijf dividenden uitkeert, dan vloeien die naar alle kinderen.’
De STAK biedt het voordeel dat de overdracht van het familiebedrijf op een ordentelijke manier kan gebeuren. Dankzij de STAK ontstaat een splitsing tussen de econo- mische eigendom, vertegenwoordigd door de certificaten van de STAK, en de juridische eigendom, de stemrechten, van de gecertificeerde aandelen. De certificaathouders hebben recht op de dividenden, terwijl de ouders de controle over de vennootschap behouden.’
Volgens Verschueren bestaat zo’n constructie ook wel in België, maar biedt de Nederlandse variant meer flexibiliteit. Philippe wijst ook op de voordelen op het vlak van de erfbelasting. ‘De Belgische erfbelasting kan worden vermeden door de certificaten bij leven te schenken aan de kinderen. Uiteraard ontkomt men dan niet aan de 3 procent schenkbelasting’, zegt Philippe. Albert Frère had destijds zo’n constructie opgezet.
2. Franse SCI
Een andere vaak gebruikte constructie van Belgen is de Société Civile Immobilière (SCI), die in Frankrijk wordt opgezet. De constructie is geschikt voor wie in Frankrijk vastgoed bezit. ‘De SCI is een Franse burgerlijke vennootschap die vooral wordt gebruikt voor de verwerving en het beheer van onroerende goederen in Frankrijk. De constructie biedt veel voordelen voor het beheer en de controle van het onroerend goed, vooral in het kader van familiale planningen. Dat komt door de grote contractuele vrijheid’, zegt Philippe.
De filosofie van de SCI is vergelijkbaar met die van de STAK. ‘Het grote voordeel is dat er geen onverdeeldheid ontstaat. Stel dat u samen met uw kinderen vastgoed koopt via een SCI. Dan kan de bestuurder van de SCI – doorgaans de ouder – een beslissing over dat vastgoed nemen zonder dat de kinderen akkoord moeten gaan. Hij behoudt de controle. Zonder de structuur van de SCI kan bijvoorbeeld een beslissing over een herstelling geblokkeerd worden omdat een van de kinderen niet akkoord is. Verder kan de schenking van het vastgoed aan de kinderen veel eenvoudiger verlopen als dat in een SCI is ondergebracht’, zegt Philippe.
Om fiscale redenen hoeft u die structuur niet te gebruiken. ‘Dat komt omdat het Belgische Hof van Cassatie zijn rechtspraak enkele jaren geleden heeft veranderd. In Frankrijk is de belasting op de SCI – onder voorwaarden – dezelfde als wanneer de aandeelhouders het onroerend goed privé aanhouden. De Belgische aandeelhouders betalen Franse belastingen op de onroerende inkomsten van de SCI. De huurinkomsten die de SCI ontvangt, zijn een eerste keer belastbaar in Frankrijk volgens het stelsel van de inkomsten uit onroerende goederen tegen tarieven die kunnen oplopen tot 45 procent. Volgens de nieuwe rechtspraak van ons Hof van Cassatie worden ze een tweede keer belast in België als ze worden uitgekeerd door de SCI. De Belgische fiscus belast de Belgische aandeelhouders van een SCI een tweede keer, op het moment van de uitkering van een dividend door de SCI aan de Belgische aandeelhouder, tegen een tarief van 30 procent’, zegt Philippe.
3. Luxemburgse SOPARFI
De Luxemburgse Soparfi (Société de participations financières) is ook heel populair bij de Belgen. ‘Het LuxFiles- onderzoek dat in 2018 werd gevoerd, heeft aangetoond dat de rijkste honderd Belgische families een vermogen van ongeveer 48 miljard euro hebben ondergebracht in die structuur. Luxemburg telt 50.000 Soparfi’s, indrukwekkend voor een land dat amper 600.000 inwoners telt’, zegt Philippe.
Die structuur heeft wel fiscale beweegredenen. ‘Het voordeel van de Soparfi is dat u dividenden en meerwaarden op aandelen makkelijk 100 procent belastingvrij kunt houden. Verder kunt u op meerdere fiscaal aantrekkelijke manieren geld aan de investeerders uitkeren.’
De Soparfi zit wel in een grijze zone. ‘De echte zetel van de Soparfi moet in Luxemburg liggen. Het mag geen brievenbusvennootschap zijn. Als die vanuit België bestuurd wordt, valt ze onder de Belgische vennootschapsbelasting. Maar wat is de echte zetel van een vennootschap? Moet er personeel werken? Moeten er vergaderzalen of een telefoonlijn zijn? De grens tussen wat wettelijk is en wat niet, is flou en voor interpretatie vatbaar’, zegt Philippe.
Uiteraard zijn constructies in het buitenland, en zeker die in de belastingparadijzen, vaak fiscaal geïnspireerd. Met de kaaimantaks heeft de regering enkele jaren geleden een fiscaal kader gecreëerd om buitenlandse constructies niet aan hun Belgische belastingverplichtingen te laten ontsnappen. Maar soms zijn er ook andere redenen om een constructie in het buitenland aan te houden. Hoe dan ook, een correcte rapportering over de constructie is onontbeerlijk. ‘Zoals met elke planning spreekt het voor zich dat altijd bijzondere aandacht moet gaan naar alle rapporteringsverplichtingen, zoals fiscale aangiftes, de invulling van het UBO-register…’, zegt Verschueren. Het UBO-register moet sinds eind 2019 de namen bevatten van de personen die de touwtjes in handen hebben bij bedrijven, vzw’s, stichtingen en maatschappen.
Journalist Peter Van Maldegem
