Moeten we de cashcultuur blijven ondersteunen of schakelen we beter over op digitaal betaalverkeer? Door het debat over bankautomaten is die vraag weer actueel.
Een lokale kermis, enkele weken geleden. In het betere oliebollenkraam bestel ik zeven oliebollen.
De verkoopster: ‘Dat is 6 euro.’
Ik: ‘Kan ik met de kaart betalen?’
De verkoopster: ‘Ja, dat kan, maar ik heb toch liever dat klanten cash betalen.’
Ik: ‘Ik zal toch met de kaart betalen.’
De verkoopster: ‘Wie hier cash betaalt, krijgt van mij twee oliebollen extra.’
De oliebollen zagen er te verleidelijk uit, ik had grote honger en snorde diep in mijn jaszak een briefje van tien euro op, zonder extra vragen te stellen. Die twee extra oliebollen krijgen door het recente debat over de verplichting van meer cashautomaten en de rol van cash geld opeens actualiteitswaarde. Was het juist om in te gaan op de vraag om cash te betalen in plaats van digitaal?
Michel Maus, professor in belastingrecht (VUB), heeft er een uitgesproken mening over. ‘Ik gebruik sinds corona geen cash geld meer. Ik ben er dan ook een grote voorstander van om zo veel mogelijk digitaal te betalen’. Maus gebruikt een argument dat de voorbije dagen in het debat over cash geld nog maar weinig aan bod kwam: zwart geld. ‘De zwarte economie is per definitie een cash economie, en de zwarte economie vormt in België volgens recente berekeningen nog altijd 16 procent van het bbp, het dubbele van Nederland. België zit qua zwart geld in de top 5 van Europa en moet alleen landen als Italië laten voorgaan. Er is bovendien een grote link tussen de omvang van de zwarte economie en de mate waarin nog cash betaald wordt in een land.’
Beluister
Podcast | Cash is out, maar zonder geldautomaten kunnen we ook niet leven
Maus vindt dat het beleid nog altijd weinig oog heeft voor de ‘huis- tuin- en keukenfraude’. Het typische voorbeeld is een zelfstandige kapper, bouwvakker of cafébaas die ‘vergeet’ een aantal knipbeurten of glazen wijn aan te geven en dat zwart geld als extra inkomen gebruikt. Hij of zij houdt het officiële inkomen zo laag mogelijk om zo min mogelijk belastingen te betalen. Een kapper die per dag vier knipbeurten aan 25 euro per knipbeurt niet aangeeft, vergaart zo een extra zwart inkomen van 2.000 euro per maand, boven op het officiële inkomen. Maus heeft ook meer dan een vermoeden dat in het recente pleidooi voor meer bankautomaten enkele lobbygroepen op de beslissing gewogen hebben waar dergelijke zwarte praktijken nog gangbaar zijn – soms om de activiteit economisch leefbaar te houden.
Ook zware fraude is volgens Maus gebaat met cash geld. Om drugsgeld wit te wassen wordt het omgekeerde van de kapper of cafébaas van daarnet gedaan: de officiële omzet kunstmatig opblazen en daarop belastingen betalen. ‘Op die manier kun je bijvoorbeeld met een nachtwinkel of wasserette drugsgeld als inkomsten boeken en witwassen.’ Voor Maus is het dus duidelijk: willen we paal en perk stellen aan de zwarte economie, dan moeten we cashbetalingen zo veel mogelijk aan banden leggen.
‘Naast sommige ouderen die minder goed overweg kunnen met digitale betaalmiddelen, zijn er ook mensen die cash als zelfbescherming zien op hun uitgaven. Als je digitaal betaalt, heb je de neiging meer uit te geven dan met cash. En er is ook het veiligheids- en privacy-element. Een digitale betaling is op een of andere manier te traceren.’ Dat laatste is ook de reden waarom een land als Duitsland nog hard vasthoudt aan cashgeld. Duitsers zijn heel erg gesteld op hun privacy en vertrouwen digitale technologie minder.
Cloots ziet ook redenen waarom sommige handelaars net aandringen op cash geld. ‘Er zijn handelaars waarbij de meeste klanten cash betalen en het dan ook niet de moeite vinden om voor die paar klanten die digitaal willen betalen, een duur betalingssysteem aan te schaffen.’
En de mevrouw van het oliebollenkraam die twee extra oliebollen geeft aan wie cash betaalt? ‘Door het tekort aan bankautomaten is er ook een groot tekort aan kleingeld en briefjes van 10 euro. Want als er al een automaat is, dan geeft die vaak alleen briefjes van 20 en 50 euro, waardoor een handelaar niet kan teruggeven. Daarom zijn heel wat handelaren blij als je met kleine coupures of kleingeld betaalt, en geven ze misschien twee oliebollen extra.’
Conclusie: als u voldoende overweg kunt met elektronische betaalmiddelen, uzelf niet hoeft te beschermen tegen te veel impulsaankopen of geen groot wantrouwen hebt in het digitale banksysteem, kunt u beter altijd digitaal betalen. Dan bent u zeker dat het geld van uw uitgaven in het legale circuit belandt en de zwarte economie teruggedrongen kan worden. Daardoor kan de belastingdruk finaal ook eerlijker worden verdeeld.
