Nieuw fraudeplan geeft fiscus krachtiger wapen tegen fiscaal misbruik
In zijn derde actieplan tegen fiscale en sociale fraude stelt minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) een verruiming van de algemene antimisbruikbepaling voor. Als het plan groen licht krijgt van de regering, zal een belastingplichtige alleen nog kunnen ontsnappen als hij geldige economische of financiële motieven kan aantonen.
Omdat de regering-De Croo bij haar oprichting de ambitie had uitgesproken om tegen 2024 1 miljard euro extra uit fraudebestrijding op te halen, richtte Van Peteghem in 2021 een ministerieel comité met alle betrokken overheidsdiensten op om concrete adviezen te formuleren. Dat resulteerde in twee actieplannen en heel wat realisaties, zoals de oprichting van gemengde brigades van de gerechtelijke politie en de Bijzondere Belastinginspectie (BBI) en de verlenging van de onderzoekstermijnen van de belastingaangifte.
In het derde actieplan, dat momenteel in de regering wordt besproken, staan opnieuw meerdere opmerkelijke aanbevelingen. Maar het is de voorgestelde verruiming van de algemene antimisbruikbepaling die in werkgeverskringen de meeste deining veroorzaakt.
Een erg ruime antimisbruikbepaling kan volgens mij alleen als je een heel duidelijk belastingsysteem hebt. Dat vereist een fiscale hervorming.
Met een misbruikbepaling kan de fiscus optreden tegen bedrijven en natuurlijke personen die misbruik maken van gunstregimes of fiscale voordelen. Agressieve fiscale planning, heet dat. Bij bijna elk nieuw regime wordt een specifieke bepaling ingevoerd. Maar omdat de fiscaliteit zo snel evolueert en almaar internationaler wordt, is er sinds 1993 ook een algemeen vangnet, dat in 2012 een update kreeg.
Maar het werkt niet. De fiscus stelt vast dat de geringste poging tot verantwoording om voor een bepaalde fiscale constructie te kiezen als afdoende wordt beschouwd door rechters. Daarnaast moet de fiscus nu altijd aantonen dat een rechtshandeling in strijd is met het specifieke doel van een concrete wetsbepaling. Maar aangezien dat doel vaak onvoldoende duidelijk is in wetteksten en de parlementaire voorbereiding, lukt het zelden om met scherp te schieten.
Daarom stelt het ministerieel comité nu voor de antimisbruikbepaling van de Europese ATAD-richtlijn (Anti Tax Avoidance Directive) toe te passen op het fiscaal wetboek inkomensbelasting. Niet alleen op vennootschappen – waarvoor ATAD bedoeld is – maar dus ook in de personenbelasting. Concreet wordt het begrip fiscaal misdrijf verhelderd als het opzetten van een constructie die kunstmatig is en louter bedoeld is om een belastingvoordeel te krijgen dat het doel of de toepassing van het toepasselijke belastingrecht ondermijnt. Daardoor wordt de fiscus minder afhankelijk van de kwaliteit van wetgevend werk.
‘Dat is een radicale aanpassing’, oordeelt Denis-Emmanuel Philippe, fiscaal advocaat van Bloom Law, op basis van het wetsontwerp van minister Van Peteghem. ‘De fiscus hoeft niet meer te bewijzen dat het precieze doel van een specifieke belastingbepaling werd gefrustreerd. Het volstaat dat kan worden aangetoond dat het belastingvoordeel in strijd is met het doel van het toepasselijke belastingrecht. Laat ons niet rond de pot draaien: de fiscus zal dan veel makkelijker fiscaal misbruik kunnen aantonen.’
Voor de belastingplichtige zal het moeilijker worden om te ontsnappen aan een rechtzetting, zegt Philippe. ‘Nu kan hij de dans ontspringen als hij geldige niet-fiscale motieven naar voren brengt. Ook motieven van familiale en patrimoniale aard, zoals successieplanning, komen in aanmerking. In het nieuwe voorstel kunnen alleen nog geldige zakelijke of economische redenen die de economische realiteit weerspiegelen aangehaald worden. Nieuw is ook dat een belastingplichtige zelfs een rechtzetting kan krijgen als hij de rechtshandeling – het misbruik – niet zelf heeft gepleegd.’
Discussie in regering
Philippe vraagt zich af of het voorstel de toetssteen van de Raad van State doorstaat en ook professor fiscaal recht Mark Delanote (UGent), die eerder betrokken was bij de voorbereiding voor een fiscale hervorming, heeft bedenkingen. ‘Een erg ruime antimisbruikbepaling kan volgens mij alleen als je een heel duidelijk belastingsysteem hebt. Maar je kan geen kaas vol gaten aanbieden en belastingplichtigen verwijten dat ze de gaten zoeken. Net om de doelen beter te formuleren heeft ons land een fiscale hervorming nodig.’
Het kabinet-Van Peteghem wijst erop dat het voorstel van wetsontwerp volledig in lijn is met de aanbeveling van het ministerieel college, die letterlijk luidt dat het artikel over de antimisbruikbepaling ‘kan worden geherformuleerd’. ‘Het ontwerp moet nog verder worden besproken in de regering’, luidt het.
Open VLD oordeelt alvast dat het voorstel ‘te verregaand is’. ‘Wij gaan dit niet goedkeuren. Het voorstel geeft de fiscus een bazooka en de belastingplichtige een paraplu om zich ertegen te beschermen’, aldus Kamerlid Vincent Van Quickenborne.
Journalist DIETER DUJARDIN
