Na de Pandora Papers laten de ‘Pandora Papers Russia’ het licht schijnen op de geheime offshore constructies van de rijkste Russen. Dankzij die constructies – die ze al jarenlang opstellen – kunnen ze ook een groot deel van de recentste sancties ontwijken. “Maar wie niet snel genoeg is weggeraakt, zal het wel voelen”, zegt financieel expert Michel Maus (VUB).
Na Lux Leax, Swiss Leaks, Paradise Papers, Panama Papers en de Pandora Papers komt het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) met de ‘Pandora Papers Russia’ naar buiten. Een onderzoek naar de financiële transacties van rijke Russen waarbij sprake is van belastingontduiking. Uit dat laatste onderzoek blijkt dat 11 van de 42 Russische miljardairs, die eerder al genoemd werden in de Pandora Papers, getroffen worden door de sancties die opgelegd zijn sinds de oorlog in Oekraïne van start ging.
Één van hen is oligarch Suleiman Kerimov, een van Ruslands rijkste burgers en politieke bondgenoot van president Vladimir Poetin. In 2018 werden hem al sancties opgelegd door de Verenigde Staten na schandalen rond witwassen en belastingsontduiking. Nadien volgden ook sancties van het Verenigd Koninkrijk en Europa.
Ook Alexei Mordashov, die recentelijk nog door Forbes uitgeroepen werd tot rijkste Rus, staat in het lijstje. Hij zou het grootste deel van zijn aandelen in een van Europa’s grootste reisconglomeraten verkocht hebben aan een lege vennootschap op de Britse Maagdeneilanden, waardoor mogelijk 1,4 miljard dollar afgeschermd kon worden van de Europese sancties. Zijn jacht, Lady M, werd onlangs in beslag genomen door de Italiaanse politie na de invoer van de Europese sancties. Maar Mordashov zou er toch nog in geslaagd zijn om zijn andere middelen op tijd te verplaatsen vooraleer de Europese autoriteiten eraan konden.
Geen boterham minder
“Het is niet ongewoon dat de rijksten van deze wereld aan verdeel- en heerspolitiek doen”, zegt financieel expert Michel Maus (VUB). “Dat heeft met verschillende factoren te maken. Zo is het fiscaal voordeliger om een jacht of privéjet in een bepaald land te registreren omdat er dan minder rechten betaald moeten worden. Er wordt dan een vennootschap opgericht in dat – vaak paradijselijk – land en daarmee wordt een boot of vliegtuig gekocht. Op zich is daar niet per se iets verkeerd mee.”
Daarnaast zijn er nog tal van andere vermogens: aandelen, goudstaven, diamanten, kunstwerken, enzovoort. “Mensen van dat kaliber gaan overal op zoek naar het meeste rendement en de minste belastingen. Los van Oekraïne is dat iets dat altijd al gedaan werd”, zegt Maus. Maar dat heeft vandaag ook zo z’n voordelen: “Want het is niet evident om te achterhalen waar ze vermogen hebben. Daarnaast worden er wel sancties opgelegd, maar niet elk land gaat daarin mee. Vandaar dat veel oligarchen hun schepen uit Europese wateren hebben gehaald, waardoor hun jachten dus niet in beslag konden worden genomen.”
De vrees is dan ook dat de moeilijke offshore constructies en de verdeling van hun kapitaal over de hele wereld ervoor zorgen dat de sancties niet meteen het gewenste effect zullen hebben. Maar door de mazen van het net glippen, zullen ze niet allemaal doen. “Er zijn heel wat sancties. In Europa, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Diegenen die bezittingen hadden op Wall Street of in Londen maar niet snel genoeg zijn weggeraakt, die zullen het wel voelen. Dus velen zullen wel voor een deel geraakt zijn, maar een boterham minder eten, dat zullen ze niet moeten doen”, zegt Maus.
Daarnaast mag ook niet vergeten worden dat de sancties gaan over het tijdelijk bevriezen van vermogens. “In principe zijn ze hun tegoeden dus niet kwijt. En als die sancties rond inbeslagneming werken zoals het in België het geval is, dan zijn het ook nog eens de overheden die instaan voor de onderhoudskosten en het beheer van de jachten en vliegtuigen. Het worden dus wel sancties genoemd, maar dat zijn ze in feite niet helemaal”, aldus Maus.
