2020/11/26: Cultuurloket: “Flanders State of the Art”

Dag beste lezer,

Kent u die slogan nog waarmee Vlaanderen zich rond 2020 op de internationale kaart wou
zetten? Neen? Akkoord, ik weet het wel, het is al 10 jaar geleden, maar allez kom. Neen, echt niet?
“Flanders State of the Art”, zegt u dat niets meer? Aha, uw euro is dan toch gevallen. Goed
zo.
De slogan was wel goed gevonden, maar toch ook een beetje hypocriet, niet? Herinnert u zich
dat nog?

Net op het moment dat “Flanders State of the Art” goed en wel was ingeburgerd, begon de
regering Jambon I immers fors te snoeien in de cultuursubsidies.
Op de werkingssubsidies van cultuurinstellingen zoals de KVS in Brussel, het Toneelhuis in
Antwerpen of NT Gent bijvoorbeeld werd zes procent bespaard en de Vlaamse
projectsubsidies werden zelfs met 60 procent verlaagd. Weet u dat nog? Schrijnend was dat.
En akkoord: voor het cultureel erfgoed werden wel extra middelen voorzien, net als voor het
Vlaams Audiovisueel Fonds en Literatuur Vlaanderen, maar al bij al was het in 2020 op het
vlak van de culturele ambitie, toch maar huilen met de pet op. “Flanders State of the Art”, my
ass ja.

En dan kwam er in 2020 nog die vervloekte coronacrisis bij. Wat een klap was dat zeg voor
de culturele sector. Man, man, man. Theaters, bioscopen en musea gingen dicht, acteurs
werden werkloos, cultuurhuizen gingen overkop, tentoonstellingen, optredens, festivals
werden afgelast. Een echte culturele catastrofe.

En ja, de overheid deed wel wat ze kon. Werkloze kunstenaars kregen steun in de vorm van
een werkloosheidsuitkering of een crisisoverbruggingsrecht, en culturele ondernemingen
konden “genieten” van een hinderpremie of een compensatievergoeding. Maar daar bleef het
bij.
Op verdere steun moest de culturele sector niet rekenen. No way, dat kon weer niet zijn.
Integendeel, de subsidiëring werd nog verder teruggeschroefd, want ja, de economie moest
worden gered. Cultuur kon wel wachten. En we hebben gezien wat dit heeft gegeven. Armoe
troef.  Ik heb in die periode eigenlijk vaak moeten denken aan de wijze woorden van wijlen
voetbalfilosoof Johan Cruyff: “Vaak moet er iets gebeuren, voordat er iets gebeurt”. En het is
net alsof de cultuurgoden er ook zo over dachten want net op het moment dat de culturele
sector echt volledig op zijn gat zat, schoot de politiek wakker uit zijn culturele coronaslaap.
Dare la luce! In een keer waren ze daar.

Ik heb mij daar zo kwaad in gemaakt, maar allez, onder impuls van een paar vooraanstaande
kunstenaars en academici hebben ze dan toch ingezien dat een heropleving van de culturele
sector eigenlijk ook cruciaal was voor de economische relance van het land. Ach ja, cultuur
verbindt nu eenmaal mensen, en waar sociale verbinding heerst, ontstaat ook economische
verbinding. Dat ze daar nog niet eerder aan hadden gedacht. Tjonge, jonge.
Maar goed, ik moet wel toegeven dat ik aangenaam was verrast door de maatregelen die ze
uiteindelijk hebben genomen. Het voortschrijdend inzicht om de fiscale
ondersteuningsmechanismen die men traditioneel gebruikt voor de economie – eureka en
driewerf hoera – ook voor cultuur te gebruiken, de euro is dan toch gevallen. En kijk eens wat
het ons heeft opgeleverd. We zijn nu tien jaar verder en het trampoline-effect van de fiscale
maatregelen heeft dan toch wel tot de vrolijke verrijzenis van de cultuursector geleid.
Akkoord, ik weet wel, zonder de zevende staatshervorming was dat allicht niet mogelijk
geweest. Maar je weet dat ik al langer voorstander was om de gewesten naast de
personenbelasting ook fiscale bevoegdheden te geven in de vennootschapsbelasting.
Als ik er nu op terugkijk is het toch vooral het besef geweest dat men veel grotere budgetten,
en dus veel meer culturele impact kan hebben, via een fiscaal gestuurde publiek-private
samenwerking dan via het klassieke kanaal van de rechtstreekse subsidiëring van
overheidsgeld, dat het verschil heeft gemaakt.

Ik had nooit durven denken dat men de beslissing zou nemen om naast het Vlaams
Welvaartfonds, ook een Vlaams Kunst- en Cultuurfonds op te richten, om culturele projecten
te financieren. Man, dat was nogal een schot in de roos. En veel moest men daarvoor toch
niet doen hé. Het was genoeg om een simpele belastingvermindering toe te kennen aan
particulieren en bedrijven die kapitaal in dat fonds investeren. Dat was een dubbele win.
En daarnaast ken ik ook heel wat mensen die kunst begonnen te kopen op het moment dat
men besliste om de fiscale aftrekbaarheid van kunst als beroepskost in de
inkomstenbelastingen en de btw te aanvaarden. Dat heeft de cultuursector ook heel wat
opgebracht. En dat was toch eigenlijk niet meer dan logisch. Iedereen die kunst kocht moest
een factuur hebben. Hop, gedaan met het officieuze circuit.
En dan zijn ze in de politiek ook nog afgekomen met het plan om het cultuurtoerisme te
boosten. Die uitbreiding van het taxsheltersysteem naar exposities van beeldende kunst en
het fiscaal stimuleren van (groeps)aankopen van kunstwerken die behoren tot het Belgisch
cultureel erfgoed of die een internationale faam genieten, onder de voorwaarde die publiek
tentoon te stellen. Verdorie, dat was toch goed gezien!

Net als die verhoogde investeringsaftrek voor investeringen in culturele gebouwen, zoals
musea, theaters en publieke tentoonstellingsruimten. Dit heeft niet alleen de bouwsector een
duwtje in de rug heeft gegeven, maar heeft er ook voor gezorgd dat mensen na de coronacrisis
terug de weg naar de cultuurhuizen hebben gevonden. Want laten we eerlijk zijn, er zijn wel
wat cultuurpareltjes bijgekomen de afgelopen tien jaar.

Dus het is toch weer die fiscaliteit geweest hé, die alles in beweging heeft gezet. We kunnen
wel vaak vloeken op die dekselse belastingen, maar af en toe – als de politiek eens het gezond
verstand gebruikt – , kunnen fiscale steunmaatregelen best wel het verschil maken. Stel u
eens voor als alles bij het oude was gebleven, waar zou de cultuur dan staan?
Ik heb het u gezegd hé, dat het uiteindelijk de fiscale kunstenaars zouden zijn, die de
cultuursector er bovenop zou helpen. Had ik gelijk of had ik gelijk?

Warme groeten,
Prof. Dr. Michel Maus

OP DE HOOGTE BLIJVEN?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang maandelijks de nieuwste blog-, pers- en media-artikels.



    ]