Zijn avatars onsterfelijk?
Een overlijden is altijd een ingrijpende gebeurtenis, waarbij nabestaanden vaak door een zwaar rouwproces gaan. Maar wat als we overleden personen nu eens verder zouden kunnen laten leven in de vorm van een avatar? Zou dat niet mooi zijn en het rouwproces gemakkelijker maken? Maar willen we dit wel, en zo ja, moet dit dan niet wettelijk geregeld worden?
De digitale nalatenschap
Mensen die ongeneeslijk ziek zijn, worden keihard met hun eigen onsterfelijkheid geconfronteerd. Dit doet hen natuurlijk nadenken over het levenseinde. Meestal komt dit erop neer dat zij hun eigen begrafenis organiseren en maatregelen nemen om hun vermogen over te dragen naar de volgende generatie. Wat zij echter vaak uit het oog verliezen is het regelen van hun digitale nalatenschap.
Want wat gebeurt er nu eigenlijk met al onze digitale data en onze online profielen wanneer we komen te overlijden? Elke dat laten we immers een gigantische hoeveelheid aan digitale data achter op het internet. Het gaat niet enkel om berichten op social media, maar ook om zoekopdrachten op het internet, e-mailverkeer, foto’s en video’s etc. Al deze data verdwijnen niet zomaar bij een overlijden. Integendeel deze data blijven bestaan ook nadat de persoon die deze data heeft geproduceerd is overleden.
Momenteel bestaan er geen specifieke wettelijke regels over digitale nalatenschappen, zodat we hier eigenlijk afhangen van gebruiksvoorwaarden van de digitale platformen. In de begindagen van Facebook had het bedrijf een “delete upon death-policy”, waarbij accounts automatisch werden gewist na kennisname van een overlijden. Dit beleid werd echter gewijzigd na de schietpartij aan de Virgina Tech Universiteit in 2007, toen Facebook heel wat vragen kreeg om de accounts van de overleden personen te behouden. Sindsdien bestaat de mogelijkheid om profielen met herdenkingsstatus te creëren, om vrienden en familie de gelegenheid te bieden om herinneringen te delen nadat een persoon is overleden. Ook andere platformen zoals LinkedIn hebben dit voorbeeld gevolgd.
Apple biedt sinds kort de mogelijkheid om een erfeniscontact toe te voegen aan de Apple ID. Volgens Apple is toevoegen van een erfeniscontact is de eenvoudigste en veiligste manier om iemand na een overlijden toegang te geven tot de gegevens ( foto’s, berichten, notities, bestanden, apps ) die zijn opgeslagen in een Apple account. Sommige gegevens, zoals films, muziek, boeken of abonnementen die met een Apple ID hebt gekocht, en gegevens die zijn opgeslagen in uw sleutelhanger, zoals betaalgegevens, wachtwoorden en passkeys, zijn echter niet toegankelijk voor een erfeniscontact.
Deze oplossingen om met digitale erfenissen om te gaan, zijn interessant, maar de vraag is of ze ook juridisch correct zijn. In de meeste gevallen zijn digitale data immers eigendom van de persoon die de data heeft gemaakt of gegenereerd. Indien deze persoon komt te overlijden, dan moeten we deze digitale data gaan beschouwen als vermogensbestanddelen die tot de erfenis behoren en overgaan naar de erfgenamen. Het is dan ook niet aan de online platformen om hieraan beperkingen te gaan opleggen.
Kunnen overleden personen digitaal verder leven?
Vanuit technisch perspectief is dit uiteraard mogelijk. De meest simpele manier om digitaal verder te leven is het behouden van profielen op social media, eventueel als herdenkingsprofiel. In dit geval gaat het dan om het passief verder laten bestaan van een digitale identiteit.
Maar wie echter beschikt over de digitale data van een overleden persoon, kan natuurlijk nog vele stappen verder gaan. Zou het bijvoorbeeld niet mooi zijn om na het overlijden nog verder te kunnen communiceren met een overleden persoon? In theorie is dat technisch mogelijk. Zo is het perfect mogelijk om met artificiële intelligentie en een stemkloon een chatbot te creëren met het stemgeluid van de overleden persoon, zodat er een vorm van digitale communicatie mogelijk wordt. En dit kan uiteraard ook met een visuele component zoals avatars of holograms.
En dat kan leiden tot mooie verhalen. In 2020 bijvoorbeeld schonk rapper Kanye West aan Kim Kardashian een hologram van haar overleden vader. En in 2022 huwde het Indiaas koppel Dinesh Sivakumar Padmavathi en Janaganandhini Ramaswamy, als avatar in de metaverse. De reden voor dit metaverse huwelijk was het overlijden van de vader van de bruid, die uiteraard niet als persoon aanwezig kon zijn op het fysieke huwelijk, maar wel als avatar op het huwelijk in de metaverse.
Maar het is uiteraard evident dat dit ook tot misbruiken en verwarring kan leiden, zeker indien in het geval van fotorealistische avatars en holograms. Kunnen we bijvoorbeeld toelaten dat erfgenamen van beroemde politici, op social media verder blijven tussenkomen in het publieke politieke debat met een avatar of een hologram van hun overleden vader? En wat als de rechten op een dergelijke avatar worden verkocht aan dubieuze organisaties?
Op naar een wettelijke regeling
In de huidige stand van zaken zijn het vooral de online platformen die met hun gebruiksvoorwaarden gaan bepalen hoe we met digitale nalatenschappen moeten omgaan. Dit is moeilijk te accepteren, zeker omdat misbruiken niet uit te sluiten vallen. Het is dan ook de taak van de wetgever om desgevallend in internationaal verband de regels over het gebruik van digitale data na overlijden te gaan vaststellen.
