Ook via de techniek van de levensverzekering kan aan fiscale planning worden gedaan. Bij een levensverzekering sluit de verzekeringsnemer met de verzekeringsmaatschappij een overeenkomst, waarbij naar aanleiding van het overlijden van de verzekerde een som moet worden uitbetaald aan een derde persoon, de begunstigde. Indien de verzekerde effectief overlijdt, dan verkrijgt de begunstigde het verzekerd kapitaal uitgekeerd.
Deze vorm van verzekeren vindt men bijvoorbeeld terug bij de klassieke levensverzekering die enkel het risico van het overlijden dekt, maar ook bij de gemengde levensverzekeringen zoals de groepsverzekering, de spaarverzekering (tak 21) en de beleggingsverzekering (tak 23) waarbij aan de begunstigde een kapitaal wordt uitgekeerd ofwel bij overlijden voor een bepaalde leeftijd ( vb. 65 jaar ), ofwel bij het bereiken van die leeftijd.
Indien de verzekerde overlijdt en de verzekeringsmaatschappij het verzekerde kapitaal moet uitkeren aan de begunstigde, stellen er zich ook fiscale problemen. Hoewel de begunstigde het kapitaal verkrijgt via een contractueel beding in een verzekeringscontract (en dus niet uit de nalatenschap van de overleden verzekerde), zijn er op dit kapitaal toch successierechten verschuldigd. Dit is wettelijk zo voorzien in het wetboek successierechten. Het volledige kapitaal wordt dan belast in de successierechten, met dien verstande dat voor gehuwden die gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel slechts 50% van het kapitaal belast zal worden. De fiscus zal er dan van uitgaan dat de premies van de levensverzekering werden betaald met gelden uit het gemeenschappelijk vermogen, zodat ook de uitkering van de verzekering slechts voor de helft belastbaar in de successierechten.
In bepaalde gevallen is de uitkering van de verzekering ook vrijgesteld van successierechten. Dit is het geval voor de groepsverzekering die werd afgesloten op naam van een werknemer. Indien de werknemer komt te overlijden en in de groepsverzekering ofwel de langstlevende echtgenoot, ofwel de kinderen beneden 21 jaar, als begunstigden zijn aangesteld, dan zijn er geen successierechten verschuldigd. Groepsverzekeringen op naam van de bedrijfsleider(s) zijn echter wel belastbaar in de successierechten. Ook als de uitkering het gevolg is van een wettelijke verplichting levensverzekering (bv. een arbeidsongevallenverzekering) zijn er geen successierechten verschuldigd.
Maar ook indien de uitkering wel belastbaar is in het kader van de successierechten kan men er via een eenvoudige techniek voor zorgen dat het uitgekeerd bedrag bij overlijden volledig buiten de successierechten valt. Dit is het geval indien de verzekeringsnemer terzelfdertijd ook de begunstigde is van het kapitaal bij het overlijden van een derde verzekerde.
Voorbeeld:
Grootvader wenst een schenking te doen van 100.000 euro aan zijn kleinzoon. Na de schenking ( een handgift of een geregistreerde schenking ) sluit de kleinzoon als verzekeringsnemer een spaarverzekering af, met zijn grootvader als verzekerde en met hemzelf als begunstigde. Bij het afsluiten van de verzekering stort de kleinzoon de gekregen van zijn grootvader als premie aan de verzekeringsmaatschappij. Als de grootvader komt te overlijden dan is de uitkering vrij van successierechten. In geval de centen via handgift werden geschonken, dan zijn er toch successierechten verschuldigd indien grootvader komt te overlijden binnen de 3 jaar na de schenking.
Ingeval grootvader de 100.000 euro gebruikt om een spaarverzekering af te sluiten met zichzelf als verzekeringsnemer en verzekerde en met zijn kleinzoon als verzekerde, dan zijn er wel successierechten verschuldigd als grootvader voor de einddatum van de spaarverzekering komt te overlijden en de begunstigde het kapitaal krijgt uitgekeerd.
Ook bestaat de mogelijkheid om tijdens de duur van het contract de verzekeringsrechten via een schenking over te dragen. In ons voorbeeld zou grootvader dan zijn rechten als verzekeringsnemer kunnen overdragen aan zijn kleinzoon die dan verzekeringsnemer en begunstigde wordt. Een belaste verzekering wordt alsdan omgevormd tot een belastingvrije verzekering. Hier is wel aangewezen om te werken met een geregistreerde schenking met betaling van 3% schenkingsrechten ( schenking in rechte lijn) en waarbij de afkoopwaarde duidelijk in de akte wordt uitgedrukt. Indien deze voorwaarden worden gerespecteerd zijn er ook geen successierechten verschuldigd indien grootvader voor de einddatum van de polis zou komen te overlijden en de begunstigde het kapitaal van de verzekeringsmaatschappij verkrijgt.